ساختار ادبی و زبانی ساقی نامه های فارسی

ساقی نامه یکی از موضوع های مهم در حوزه ی ادبیات غنایی به شمار می آید و در سیر حیات خویش مورد توجه و اقبال شاعران بسیاری با ویژگی های زبانی و سبکی گوناگون قرار گرفته و تحت تأثیر عوامل مختلف، دچار تحولات گسترده ای هم از لحاظ ادبی و زبانی و نیز از نظر مفاهیم و معانی و همچنین از جهت قالب شعری گردیده است. شاعران ساقی نامه سرا، با توجه به ذوق و سلیقه ی شخصی و نوع نگرش و جهان بینی و روحیات خود از یک سو و مقتضیات حاکم بر عصر خویش از سوی دیگر به بیان مفاهیم و مضامین می پرداختند. به طوری که در هر دوره یکی از مفاهیم عرفانی، فلسفی، اخلاقی، اجتماعی و انتقادی و .... در ساقی نامه ها نسبت به مفاهیم و مضامین دیگر از جلوه ی بیشتری برخوردار است و درون مایه ی آنها را شکل می دهد و نمود آن در خطاب های مکرر شاعر به ساقی تجلی می یابد. از آنجایی که بخش اعظمی از حجم ساقی نامه ها خطاب به ساقی و توصیف ها و ترکیب های گوناگون از «می» و ساقی است، از این روست که در بحث ما از اهمیت خاصی برخوردار است. در این پژوهش ضمن سیری اجمالی در ساقی نامه سرایی و بیان ویژگی های آن، ساقی نامه ها را در سه سطح واژگانی، نحوی و ادبی - بلاغی با روش تحلیل ساختاری و سبک شناختی مورد بررسی قرار داده ایم که مجموع این عوامل نشان می دهد شاعران ساقی نامه سرا، قالب غنایی ساقی نامه ها را در خدمت بیان خواسته های خویش به کار گرفته اند. در عین حال به فهم روشن تر و دقیق تری از ساقی نامه ها و آنچه که از تفکر شاعران ساقی نامه سرا به زبان شعری آنان راه یافته است، دست یافتیم. در بخش پایانی بعد از تبین و تحلیل سبک شناختی زبان شاعران ساقی نامه سرا، با توجه به جداول ارائه شده در یک نگاه کلی مهم ترین دستاوردهای این تحقیق بیان شده است.